دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن شیراز

از دیر زمان، مسافرانی که راه دراز اصفهان به شیراز را در چندین شبانه روزبه وسیله ی چارپایان، با گذر از بیابان های «ایزدخواست»، دشت ها و کوه های «آباده» تا صحراهای گسترده ی «سعادت شهر»، خرم بید»، «سوریان» و سپس «مرودشت»، «زرقان»، و مسیر پر پیچ و خم «باج گاه»، به امید رسیدن به شیراز می پیموده اند.

دروازه ی قرآن (تنگه ی الله اکبر)
شمالی ترین جای دیدنی شیراز، (تنگ الله اکبر) است که شاه راه ورودی شهر از سمت شمال است. این تنگه، در واقع دره ای است که رشته کوه شمالی شیراز را از وسط دو نیم کرده است. کوه رو به مغرب را «بابا کوهی» و کوه رو به مشرق را «چهل مقام » می نامند.

دلیل نام گذاری تنگه به «الله اکبر»

از دیر زمان، مسافرانی که راه دراز اصفهان به شیراز را در چندین شبانه روزبه وسیله ی چارپایان، با گذر از بیابان های «ایزدخواست»، دشت ها و کوه های «آباده» تا صحراهای گسترده ی «سعادت شهر»، خرم بید»، «سوریان» و سپس «مرودشت»، «زرقان»، و مسیر پر پیچ و خم «باج گاه»، به امید رسیدن به شیراز می پیموده اند، هنگامی که آخرین پیچ کوه را پشت سر گذاشته، به ناگاه از بلندای  جاده، چشمشان به شهر زیبای شیراز و باغ های سرسبز و گنبدهای هزار رنگ آن می افتاده، شگفت زده شده، لب به ستایش گشوده و ناخودآگاه (الله اکبر) می گفته اند. امروزه با این که این مسیر طولانی، به راحتی به وسیله ی اتومبیل پیموده می شود، اما همان حالت شگفتی و زمزمه ی «الله اکبر» را بر چهره و لب مسافر تازه وارد به شیراز می توان دید. «سعدی» در سفر طولانی خود به دیگر کشورها، غم غربت خویش را به یاد شیراز چنین سروده است: خوشا سپیده دمی باشد آن که بینم باز رسیده بر سر «الله اکبر» شیراز «پروفسور ادوارد براون» شرق شناس و سیاح انگلیسی که در روزگار «ناصرالدین شاه قاجار» شیراز را دیده است، لحظه ی ورود به تنگه الله اکبر چنین زیبا توصیف کرده است: «هنگامی که از پیچ بزرگی گذشتم به ناگاه منظره ای به چشمم آمد که هرگز نه آن صحنه را فراموش خواهم کرد و نه آن لحظه را، زیرا تا آن زمان، در عمر خود چنین منظره ای را ندیده بودم. آن منظره ی چشم گیر، شیراز و دشت های مجاور آن بود؛ و آن مکان که از آن جا منظره ی شیراز به چشم می آمد محلی است که تمام ایرانیان و آشنایان حافظ آن را «تنگ الله اکبر» می خوانند؛ و علت این نام گذاری از آن جاست که وقتی چشم مسافر تازه واردی در آن نقطه به جلگه ی شیراز می افتد به گونه ای مسحور
زیبایی آن می شود که بی اختیار و از شدت حیرت و تعجب می گوید: «الله اکبر» … به هر طرف که چشم می انداختم، جلوه ی جدیدی از طراوت و زیبایی را می دیدم. کلمات، از توصیف حالت شعفی که به من دست داد، عاجزند.»

تاریخچه ی تنگ الله اکبر

پیش از اسلام، راه ارتباطی جلگه ی شیراز به شمال فارس، از تنگه ی سعدی می گذشته است. (تنگه ی سعدی در کنار کوه قلعه ی بندر است و هم اکنون آرامگاه و شهرک سعدی در آن قرار دارد)، پس از ورود اسلام به ایران، بنا به دلایلی، تنگه ی سعدی اندک اندک از رونق افتاد و تنگه ی الله اکبر، شاهراه پیوند شیراز به شمال فارس شد. ساخت و ساز در این تنگه در دوره های تاریخی زیر صورت گرفته است:
۱- دوره ی دیلمیان به ویژه در زمان «امیر عضدالدوله دیلمی»؛
۲- در روزگار صفویه به سال 1410 هـ.ق به همت «امام قلی خان» فرمانروای وقت فارس
۳- در زمان «رضا شاه پهلوی» به سال ۱۳۱۰ خورشیدی
4- در سال 1365 خورشیدی توسط شهرداری شیراز که دره ی عمیق تنگه را پر کردند و بر سطح آن بولوار ساختند.
۵- از سال ۱۳۷۰ خورشیدی تا کنون، که ساخت و ساز اطراف دروازه
تکمیل شده و از نظر زیباسازی، نورپردازی و فضای سبز اقدامات اساسی انجام گرفته است. در تنگ الله اکبر، چندین مکان دیدنی قرار دارد که عبارت اند از: «دروازه ی قرآن»، «آرامگاه خواجوی کرمانی»، «مشرقین»، «گهواره ی دید ” و . .

نمای کلی دروازه ی قرآن، نمادی از آرامگاه «کورش کبیر» است. مصالح به کار رفته در آن، سنگ و سیمان است که به شیوه ی سنتی ساخته شده و در سطوح شمالی و جنوبی آن اندکی کاشی کاری شده است. دروازه ی قرآن، دارای یک دهنه ی بزرگ در میان، و دو دهنه ی کوچک در دو سوی آن است. در دهنه ی غربی، راه پله ی ورود به اتاق بالای دروازه قرار دارد. این اتاق، سه پنجره ی مشبک کاشی کاری شده در هر سمت دارد و قرآنی در آن نگهداری می شود. در دهنه ی شرقی، آرامگاه سازنده ی این دروازه، شادروان «ایگار» قرار دارد.
این دروازه در سال ۱۳۲۷ خورشیدی ساخته شده است. پیش از آن دروازه ای قدیمی وجود داشت که به فرمان «امیر عضدالدوله دیلمی» (372-338 هـ.ق) از سنگ و ساروج ساخته شده بود و قرآنی برای سلامت کاروانیان بر فراز آن گذارده بودند. تا سال ۱۳۱۵ خورشیدی، کاروان ها از زیر این دروازه رفت و آمد می کردند، اما به دلیل افزایش روز افزون خودروهای موتوری، دهنه ی دروازه برای رفت و آمد آن ها به ویژه کامیون ها تنگ و خطرناک بود. بنابراین شهرداری شیراز آن را با دینامیت ویران کرد تا جاده برای حرکت خودروها هموار شود. همچنین در آن هنگام قرآن هفده منی بالای دروازه را نیز به موزه ی پارس انتقال دادند. این قرآن در دو جلد به خط ثلث توسط خوشنویس مشهور دوره ی تیموری «سلطان ابراهیم» نوه ی شاهرخ تیموری نوشته شده است. تخریب دروازه موجب نگرانی مردم شیراز شد، زیرا آنان از گذشته های دور به ویژه از روزگار زندیه، باور داشتند که در روزهای اول هر ماه قمری، از زیر دروازه بگذرند تا سلامتی یک ماهه ی خود را با توسل به قرآن بیمه کنند. به همین خاطر ۱۲ سال بعد یعنی در سال ۱۳۲۷ خورشیدی یکی از بازرگانان شیراز به نام «حاج حسین ایگار» معروف به «اعتماد التجار» دروازه ی کنونی را ساخت و برای رفع نگرانی مردم شیراز قرآنی را برفراز آن نهاد. دروازه ی کنونی تا سال 1365 خورشیدی محل رفت و آمد خودروها بود.
با افزایش رفت و آمدها، در همان سال دره ی عمیق تنگه را پر کرده و بولواری بزرگ و دو طرفه بر سطح آن ساختند که هم چنان گذرگاه اصلی خودروهاست. دروازه ی قرآن به عنوان یکی از نمادهای کهن شیراز، آوازه ای جهانی دارد. در دهه ی پیش محوطه سازی شایانی برای زیباسازی اطراف آن انجام گرفته است. هم چنین میدانی بزرگ در جنوب دروازه ساخته شده که طاووس همیشه سبزی، زیبایی آن را دو چندان کرده است. تنگ الله اکبر و دروازه ی قرآن یکی از گردش گاه های همیشگی مردم شیراز و مسافران تازه وارد به این شهر است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *