نارنجستان قوام (موزه ی نارنجستان)

نارنجستان قوام (موزه ی نارنجستان)

نارنجستان قوام در خیابان ( لطفعلی خان زند) و روبه روی خیابان (درب شیخ) واقع شده است. این باغ را «محمد علی خان» و «محمد رضاخان قوام الملک»، بین سال های ۱۲۹۲ تا ۱۳۰۲ هـ . ق ساخته اند و به عنوان «بیرونی»، مورد استفاده قرار می داده اند. در حیاط این بنا، درختان نارنج بسیاری وجود دارد. در سال 1345 خورشیدی این بنا را «ابراهیم قوام» به دانشگاه شیراز و ( مؤسسه ی آسیایی پرفسور پوپ) هدیه کرد. در سال  1347 خورشیدی آثار هنری پروفسور پوپ که شامل هزاران قطعه عکس و صنایع دستی کشورهای ایران، چین، ژاپن و ۰۰۰ بود، در آن به نمایش گذاشته شد و پس از آن به موزه تبدیل شد. در ورودی نارنجستان از جنسں چوب ساج است که بر روی آن منبت کاری زیبایی شده است. بر روی دو قطعه سنگ، در دو سوی در، نقش سربازان دوره ی قاجاریه، کنده کاری شده است. بر سنگ نبشته ی بالای در ورودی تاریخ 1305 ه. ق را می توان دید. در پشت در ورودی، یک هشتی است که به وسیله ی دو راهرو در چپ و راست آن به حیاط باغ راه می یابد. در پشت هشتی ورودی، صحنه ی کاشی کاری زیبایی وجود دارد که سه تن از خدمت کاران را با لباس روزگار زندیه نشان می دهد. در دست آن ها قدح، جام و ظرفی پر از میوه است. در بالای این صحنه، تصاویری از رستم، حضرت سلیمان، حمام رفتن شیرین و طبیعت دیده می شود. در ضلع جنوبی حیاط ، ساختمان هایی ایوان دار است که کف آن ها با کاشی سفید و آبی به گونه ای زیبا مفروش شده است. این ساختمان ها دفتر کار ديوان خانه ی حکومتی بوده است. در حیاط باغ، آب نمای زیبایی است و در باغچه ی آن نارنج، نخل های زینتی و گل های تزیینی کاشته شده است. در جلوی عمارت، حوض سنگی بزرگی با فواره ای در میان قرار دارد.

عمارت نارنجستان
زیباترین بخش نارنجستان، عمارت آن است. این عمارت، ایوانی بسیار زیبا دارد که در دو سوی آن اتاق هایی به صورت قرینه ساخته شده است. بر سنگ های پایین دیوار نیز نقش های شیر، گور، سربازان هخامنشی وهلاهل ( موجودی افسانه ای) به تقلید از نقش های تخت جمشید به صورت قرینه، کنده کاری شده است. سنگ های پایینی ایوان برای تهویه و تأمین نور زیرزمینی در کمال مهارت، به صورت مشبک در آمده اند. در هلالی پیشانی ساختمان، سه صحنه ی زیبا، کاشی کاری شده است. در صحنه ی میانی، نقش دو شیر شمشیر به دست دیده می شود که صفحه ای را دست گرفته اند و بر روی آن نوشته شده است: «نصرمن الله و فتح قریب». در پشت سر هر شیر، آهویی با بچه اش ترسیم شده است. در دو هلالی دیگر پلنگی، آهویی را شکار کرده و در حال دریدن آن است. ایوان عمارت، بسیار زیبا و دو ستون سنگی یک پارچه در جلو آن است. بر سطح دیوارهای اطراف و سقف ایوان، به سبکی هنرمندانه آینه کاری شده است. در میان سقف ایوان، هشت تصویر از چهره ی زنان، در قاب های بیضی شکل ترسیم شده و تصاویر گوناگونی از گل، حیوانات، شکارگاه و … نقاشی شده اند. اتاق شاه نشین، در پشت ایوان قرار دارد که سراسر از آینه پوشیده و طرح هایی از گل و بوته با آینه های ریز در آن ایجاد شده است. درها و پنجره های این عمارت از نوع آرسی (بالارونده) هستند. این درها از چوب گردو ساخته شده و بر سطح آن ها با به کار بردن صدف، خاتم کاری و منبت کاری زیبایی انجام شده است. بر سطح پوشش مرمری بخاری اتاق شاه نشین، نقش داریوش هخامنشی و تصویر محمد رضاخان قوام الملک (سازنده ی این ساختمان) دیده می شود. سقف چوبی اتاق های بالا به شیوه ای بسیار زیبا نقاشی و بیشتر دیوارها به طرز زیبایی گچ بری شده اند. در سراسر زیر بنای نارنجستان، زیرزمینی ساخته شده که در فصل گرما بسیار خنک است. این زیرزمین نیز تبدیل به موزه ی اشیای عتیقه شده است. در پشت دیوار ضلع شرقی حیاط ، آشپزخانه ی نارنجستان قرار دارد که محل پخت و پز برای مهمانان حکومتی و مراجعه کنندگان شهرستانی بوده است. نارنجستان قوام با شماره ی ۱۰۷۳ در آثار ملی ایران، ثبت شده است. این نارنجستان توسط دانشگاه شیراز به عنوان گنجینه ای ارزشمند نگهداری می شود.