گاندو یا تمساح پوزه کوتاه نوعی کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگترین خزنده این دو کشور است که در طی ۶۵ میلیون سال گذشته تغییرات اندکی یافته است.
گاندو، جاذبه انحصاری چابهار
گاندو یا تمساح پوزه کوتاه نوعی کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگترین خزنده این دو کشور است که در طی ۶۵ میلیون سال گذشته تغییرات اندکی یافته است. در ایران تنها ناحیه زیست این گونه، منطقه حفاظت شده در برکه های میان راسک و باهوکلات جنوب استان سیستان است. منطقه گاندو طی مصوبه شماره ۲۴ شورای عالی محیط زیست مورخ ۲۳/۱۲/۱۳۴۹ با مساحت ۴۶۵۱۸۱ هکتار با نام منطقه حفاظت شده گاندو (باهوکلات) به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است و در سال ۱۳۶۱ به منطقه حفاظت شده گاندو تغییر نام یافت. گاندو نامی است محلی برای تمساح مردابی یا تمساح پوزه کوتاه ایرانی بوده و وجه تسمیه منطقه حفاظت شده گاندو نیز حضور این گونه کم نظیر و با ارزش در این منطقه است. منطقه حفاظت شده گاندو در انتهای گوشه جنوب شرقی کشور در استان سیستان و بلوچستان و در طول مرز ایران و پاکستان قرار دارد و محدوده آن در مسیر رودخانه سرباز و باهوکلات بوده و تا دریای عمان ادامه می یابد. این منطقه در محدوده شهرستان های چابهار، سرباز و بخشی هایی از شهرستان نیکشهر واقع شده است و از رودخانه ها و آبگیرهای محل زیست تمساح تالابی، اراضی ساحلی مجاور دریای عمان، رویشگاه جنگل های حرا و زیستگاه زادآوری بسیاری از پرندگان، کوه ها و ارتفاعات واقع در شمال، شمال شرقی و شرق منطقه و همچنین اراضی پست مرکز و جنوب منطقه یا همان دشت باهوکلات تشکیل شده است. وجود جنگل های حرا و تالاب های موجود در خلیج گواتر نیز باعث ارزش گذاری بین المللی این ناحیه شده است.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی
تمساح پوزه کوتاه ایرانی گونه ای است که پراکنش جهانی آن منحصر به کشورهای ایران، پاکستان، هندوستان، نپال و بنگلادش بوده و در برمه (میانمار) نسل آن منقرض شده است. تنها زیستگاه این گونه در کشورمان نیز منطقه حفاظت شدہ گاندو است که زیستگاه های تمساح در آن از شهرستان سرباز در مسیر رودخانه سرباز شروع شده و پس از ادامه در مسیر این رودخانه و رودخانه باهوکلات به برکه کلانی در نزدیکی هور باهو ختم می شود. استان سیستان و بلوچستان به طور متوسط هر ۳۰ سال یکبار دوره های خشکسالی را پشت سر گذاشته است. بروز یک دوره طولانی خشکسالی ۶ ساله از سال ۱۳۷۹ در زیستگاه های این منطقه و خشک شدن بخش های زیادی از رودخانه سرباز و باهوکلات بیم آن را می رود که نسل این گونه در ایران رو به انقراض بگذارد. بروز سیلاب های سنگین در زیستگاه گاندو و بلعیده شدن نوزادان توسط همنوعان بالغ خود از عوامل طبیعی تهدید تمساح پوزه کوتاه ایرانی به شمار می رود. از بین بردن زیستگاه این گونه برای فعالیتهای کشاورزی، استفاده بیرویه از اب برکه ها به واسطه پمپاژ و حفر کانال، تغییر در ترکیب آب شیرین رودخانه بواسطه انواع آلودگی های شیمیایی از قبیل آفت کش ها، علف کش ها، قارچ کش ها، روغن موتور و مواد شوینده می تواند برای تمساح ها فاجعه آمیز بوده و به طور مستقیم یا غیرمستقیم نسل آنها را در معرض مخاطره قرار دهد، کما اینکه موارد انقراض نسل این گونه در سایر زیستگاه های آن در پنجاب پاکستان، میانمار و بخش هایی از هندوستان نیز اتفاق افتاده است. طی آخرین سرشماری تعداد شمارش شدہ این گونه براساس مشاهده مستقیم توسط اکیپ های سرشماری 201 تمساح اعلام شده است. هرچند تمساح گونه ای بسیار باهوش و خجالتی است و به همین دلیل مشاهده مستقیم آن کاری دشوار است بنابراین با توجه به احتمال زیاد عدم مشاهده تعداد زیادی تمساح توسط اکیپ های سرشماری، تعداد تخمینی حضور این گونه در منطقه دو برابر تعداد مشاهده شده یعنی حدود ۴۰۰ تمساح تخمین زده می شود. ساختمان چشم در تمساح ها به شکلی است که تابش نور شدید به آن بازتابشی براق و واضح به رنگ قرمز بوجود می آورد و همین خصوصیت سبب می شود که سرشماری تمساح ها در شبها که تاریکی و سکوت باعث کاهش استرس تمساح می شود آسان تر از روز انجام شود. زیستگاه تمساح های پوزه کوتاه ایرانی در طول مسیر رودخانه سرباز در منطقه حفاظت شده گاندو و یک رودخانه در محور نیک شهر می باشد. این جانور ۶۶ تا ۶۸ دندان و پاهای کوتاه دارد. فصل جفت گیری تمساح پوزه کوتاه ایرانی در اسفند ماه بوده و در اردیبهشت ماه حدود ۳۰ تخم می گذارد که در خرداد و تیر نوزادان از تخم بیرون می ایند. بیشترین تهدید تمساح پوزه کوتاه ایرانی خشکسالی و تخریب زیستگاه است. برخی تمساح ها نیز در مسیرهای تردد خود به دلیل برخورد با خودروها مورد تهدید قرار می گیرند. مردم منطقه بلوچستان به این گونه علاقه مند بوده و برای حفاظت از گاندو خدمات و همکاریهای مطلوبی را با مأمورین اجرایی محیط زیست استان داشته اند. براساس یک باور قدیمی در بومیان منطقه، وجود تمساح در برکه ها باعث برکت و وسعت روزی مردم منطقه می شود و به همین دلیل بومیان به هیچ وجه اقدام به شکار تمساح نمی کنند.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی
ایستگاه تکثیر و تحقیقات ریکوکش
ایستگاه ریکوکش چابهار در حوالی روستای در گس واقع در کیلومتر ۳۰ محور ارتباطی جکیگور – چابهار در حریم رودخانه سرباز با هدف تحقیقات و تکثیر و پرورش تمساح پوزه کوتاه مردابی در شرایط اسارت در سال ۱۳۸۹ راه اندازی شد. در حال حاضر حدود ۳۰ تمساح پوزه کوتاه مردابی بالغ در سایت ریکوکش در فضایی طبیعی به مساحت 10 هکتار نگهداری می شوند.
دیدگاهتان را بنویسید