امروزه کل ساختمان کاخ لوور به نمایش مجموعه های هنری ملی اختصاص یافته است، البته قسمت کوچکی از کاخ از سال ۱۹۰۵ تاکنون در اختیار موزه هنرهای تزئینی است و در بقیه ساختمان ها، که به موزه لوور اختصاص دارد، به دستور رئیس جمهور اسبق فرانسه، فرانسوا ميتران، تغییرات مهمی ایجاد شده است. تا سال ۱۹۸۹ هنوز قسمت بزرگی از فضاهای کاخ در اختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی بود. با اجرای طرح «لوور بزرگ»، معماری مدرن به لوور راه یافت
قدمت موزه لوور و مجموعه های بی نظیرش باعث شده که در سراسر جهان، برای عده ای از بازدیدکنندگان موزه های نام لوور مترادف «موزه» باشد. مجموعه های لوور که تاریخچه آنها با تاریخ کشور فرانسه در آمیخته، ثمره گردآمدن سلائق بسیاری از مجموعه داران، اعم از شاهان، شاهزاده گان و علاقه مندان فرهیخته، است و به این همه باید کشفیات چندین نسل از باستان شناسانی که در یونان، ایتالیا، مصر و خاورمیانه کار و فعالیت کرده اند، همچنین سخاوتمندی اهداکنندگانی که مسئله غنی تر کردن مجموعه های ملی برایشان اهمیت داشته و استعداد کارشناسان موزه را در تشخیص اشیاء خریداری شده افزود. مجموعه های لوور، به ویژه با توجه به ادوار مختلف و حوزه های جغرافیایی آن ها، بیانگر رویای جهانی بودن با هدف نمایش تمامی جنبه های نبوغ بشر در مکانی واحد و گردش در تالارهای لوور به معنی بازدید از روند چندین هزار ساله آفرینش های هنری است؛ از نخستین پیکر کهای دوره نوسنگی خاور نزدیک از هزاره هفتم پیش از میلاد تا مجسمه ها، تابلوهای نقاشی و آثار هنری مقارن آغاز انقلاب صنعتی، که در میانه سده نوزدهم در اروپا رخ داد. در عین حال ادعای لوور در مورد جهانی بودنش، ادعایی بلامنازع نیست، دیگر موزه های ملی هم آثار هنر و فرهنگ آسیا، آفريقا، امریکا و اقیانوسیه، و نیز هنر اروپای قرون نوزدهم و بیستم میلادی را به نمایش می گذارند. مجموعه های لوور، زیربنا و اساس هویت آن هستند، در عین حال بنای لوور نیز نماد تاریخ پیچیده و پر مخاطره فرانسه است. این بنای دگرگون شده در طی قرون و نخستین اثر موزه، پیش از آن که به محل نمایش مجموعه ها برای عموم بدل شود، به ترتیب دژ، کاخ شاهی، اقامتگاه هنرمندان و مرکز دستگاه اجرایی و وزارتخانه ها بوده است.
از قلعه تا اقامتگاه شاهان ساختمان هایی که هسته اولیه موزه لوور را تشکیل می دهد در زمان حکمرانی پادشاه فرانسه، فیلی آگوست (۱۲۲۳-۱۱۸۰) بنا نهاده شد. این بناها ابتدا برای اقامت شاه و درباریان استفاده نمی شد، بلکه ساختمان هایی رفیع، دارای استحکامات، و حفاظت شده، با کاربرد دفاع از جبهه غربی شهر پاریس، به سمت نورماندی، بود که در آن زمان تحت کنترل پادشاه انگلستان قرار داشت، فیلیپ اگوست دستور داد همزمان حصار بزرگی برای حفاظت از پایتخت قلمروی شاهی احداث شود. قلعه درست بیرون این حصار قرار داشت و خیلی زود به نام مکانی در کنار رود سن، که از میان شهر می گذشت و قلعه در آن ساخته شده بود، «لوور » نامیده شد. طرح قلعه به صورت مربعی با ابعاد ۷۸ در ۷۲ متر بود و در اطراف آن برج هایی مدور با بام های مخروطی شکل برافراشته شد. به این ترتیب، لوور نمونه بارز قلعه های اروپایی در قرون وسطی بود. در وسط حیاط مرکزی ایرج مرتفع مدوری، به صورت نماد قدرت فئودالی پادشاه ساخته شده بود، که در ضمن، در آن زندانیان مهم حکومت را به بند می کشیدند و بخشی از خزانه شاهی را نیز در همان برج نگهداری می کردند.
این قلعه، که محافظ شهر پاریس بود، هرگز مورد تهاجم ارتش های بیگانه قرار نگرفت، اما، طی یک سده پس از احداث آن، جمعیت پاریس به قدری افزایش یافت که شهر به بیرون از حصار و استحکامات آن گسترش پیدا کرد و ساخت و سازهای جدید اطراف قلعه لوور را نیز گرفت. به این ترتیب، قلعه به محاصرة محلات شهر در آمد و دیگر استفاده از آن برای دفاع از پاریس ممکن نبود، بنابراین کار کرد نظامی آن از میان رفت و پس از آن پادشاه فرانسه شارل پنجم ( ۱۳۶۴-۱۳۸۰ م.) دستور داد قلعه لوور به اقامتگاهی امن و آرام تبدیل شود. فضاهای مسکونی تدارک دیدند، تزئینات را افزایش دادند و به بامها نورگیر، دودکش شومینه و گل زنبق، نماد سلطنتی فرانسه افزودند. می دانیم این پادشاه به علاقه به کتاب و آثار هنری شهرت داشت و خیلی زود آثار نفیس مجموعه خود، همچنین کتابخانه بزرگش را به موزه لوور منتقل کرد، که اساس تشکیل کتابخانه ملی کنونی فرانسه شد. اما به تدریج ساخت و سازهای اولیه تخریب شد و سده به سده جای خود را به ساختمان هایی مدرن تر بر مبنای ذوق و سلیقه هر دوره داد. با وجود این، هنوز بقایای ساخت و سازهای اولیه قرون وسطی وجود دارد، که در جریان کاوش های باستان شناختی دهه ۱۹۸۰ میلادی پیش از تغییرات عمده موزه لوور، کشف شد. امروزه پی بناهای اولیه لوور در چشم رس است، به ویژه پایه برج مدور مرکزی و خندق هایی که مجموعه بناها را در بر می گرفت.
تا زمان حکمرانی لوئی چهاردهم، لوور همچنان اقامتگاه رسمی پادشاهان فرانسه در پاریس بود، هر چند برخی از شاهان گاهی اقامتگاه های مطبوع تر را به لوور ترجیح می دادند. در سده شانزدهم میلادی، فرانسوای اول (۱۵۴۷-۱۵۱۵م.) و به ویژه پسرش هانری دوم (۱۵۵۹-۱۵۴۷م.) تصمیم گرفتند وضعیت بنا را کاملا تغییر دهند تا کاخی درخور عصر رنسانس داشته باشند که به فضای باز گشوده تر باشد و این کار را به پییرلسكو معمار محول کردند. تزئینات جناح موسوم به «جناح هانری دوم»، به ویژه «تالار ستون های زن پیکر» برگرفته از برداشتی بود که در آن زمان از هنر عهد باستان وجود داشت و باز کشف مجدد آن کم کم در شهر رم و سایر نقاط ایتالیا شروع می شد. این ستون ها را به شکل مجسمه های بزرگ زنان و سایر ستون ها را به تقلید از «سبک باستانی» ساختند و نوعی هماهنگی موزون به نمای ساختمان و تزئینات داخلی آن بخشیدند. طبیعی است که در سده هفدهم میلادی، بخشی از مجموعه آثار باستانی در همین تالار به نمایش گذاشته شد و البته امروز نیز چنین است.
با وجود این، عملیات ساختمانی مهمی که قرار بود در سده شانزدهم میلادی انجام شود، و لوور را به اقامتگاهی زیبا در خور عصر رنسانس بدل کند، به درازا کشید. دلیل این تأخیر وقوع جنگ های مذهبی داخلی بود که کشور پادشاهی فرانسه را به ویرانی سوق داد. در عوض، ملکه وقت، کاترین دو مدیسی (۱۵۸۹-۱۵۱۹م.) که نسبش به خانواده معروف فلورانس می رسید، در سال ۱۵۶۴ دستور داد اقامتگاهی تفریحی برای او بسازند که کمتر از کاخ لوور رسمی و پرطمطراق باشد. محلی که برای احداث این اقامتگاه جدید انتخاب شد توییلری (سفال سازی) نام داشت، زیرا محلهای بود که تولید کنندگان سفال پوشش بام ها در آن مستقر بودند. توییلری فاصله چندانی با لوور نداشت، ولی باز هم بیرون دیوارها و استحکامات شهر قرار گرفته بود؛ ساخت وساز در آن کم بود و حال و هوای روستایی داشت. کاترین دو مدیسی دستور داد باغی بزرگ و مفرح جلوی این اقامتگاه مطبوع و مدرن بسازند، که شبیه باغ های زادگاهش ایتالیا باشد. کاخ توییلری در آتش سوزی سال ۱۸۷۱ نابود شد، ولی باغ معروف آن در امتداد ساحل رود سن همچنان باقی و، در شکل امروزی خود، پارک عمومی و ریه سبز شهر در قلب پایتخت فرانسه است.
به رغم وجود محلات و دیوار دفاعی شهر، نزدیکی لوور به کاخ جدید توییلری خیلی زود باعث شد این نظر طرح شود که در کاخ را در قالب یک بنا به یکدیگر متصل کنند. هانری چهارم پس از برقراری مجدد صلح در داخل کشور، به اجرای این طرح توجه کرد و دستور داد کار بزرگ کردن اقامتگاه پادشاهان فرانسه ادامه پیدا کند. به این ترتیب، به دستور او راهرویی به طول ۴۵۰ متر در امتداد ساحل رود سن ساختند تا لوور و توییلری را به یکدیگر متصل کند و پادشاه بتواند مستقیما از یک کاخ به کاخ دیگر برود. این گذرگاه، موسوم به «گراند گالری»، مکانی است که امروزه بخشی از مجموعه نقاشی ها در آن به نمایش گذاشته میشود و از مکان های شاخص موزه لوور به حساب می آید. زیر طبقه اول، فضاهای همکف و نیم طبقه گراند گالری محل پذیرش هنرمندانی بود که تحت حمایت پادشاه قرار داشتند و در سال ۱۶۰۸ محل اقامت و کارگاههای آنان در همین محل احداث شد. به این ترتیب لوور، علاوه بر اقامتگاه شاهی، مسکن هنرمندان نیز قرار گرفت و پیوند میان این کاخ و آفرینش های هنری محکم تر از گذشته شد.
در طرح گسترش کاخ لوور، که در دوره حکمرانی هانری چهارم تدوین شده بود، چهار برابر شدن مساحت حیاط مرکزی کاخ قدیمی را نیز پیش بینی کرده بودند، یعنی حیاطی که امروزه به آن «حیاط مربع» می گویند؛ ولی پادشاه به قتل رسید و این فرصت را پیدا نکرد که طرحش را عملی کند و پسر و جانشین او، لوئی سیزدهم، این طرح بلند پروازانه را ادامه داد و در این راه از حمایت صدراعظم مقتدر خود کاردینال دوريشيليو (۱۶۴۳ – ۱۶۱۰م.) نیز برخوردار شد. در اهمین دوره بود که آخرین ساختمان های متعلق به قرون وسطی را تخریب و عمارت بزرگی احداث کردند که بر روی پایهای چهار گوش ساخته شد. این گنبد، که معمار فرانسوی ژاک لومرسیه آن را طراحی کرده، بر کل مجموعه مشرف بود و این عمارت که «عمارت ساعت» نام دارد، جایگزین چشم انداز برج مرکزی قدیمی شد که دیگر از میان رفته بود و بعدها الگوی ساخت بناهای مشابه در نقاط دیگر قرار گرفت و خود به نماد مهم کاخ لوور بدل شد.
دوره حکمرانی لوئی چهاردهم (۱۷۱۵-۱۶۴۳م.) قلهای رفیع در تاریخ کشور فرانسه است و مجموعه عظیم کاخهای او در ورسای شهرتی جهانی دارد. از سال ۱۶۸۱، لوئی چهاردهم تصمیم به زندگی در آرامش و انزوا در کاخ جدیدش در ورسای گرفت، که گرداگرد آن را جنگل های وسیع فرا گرفته و هم برای فعالیت مورد علاقه او، شکار، مناسب و هم از هیاهوی پایتخت دور بود. در واقع ورسای چندان از پاریس دور نیست، ولی فاصله اش آن قدر بوده که شاه از تبعات قیام و شورش در پاریس در امان بماند. با این حال، شهرت کاخ ورسای نباید مانع از آن شود که کارهای مهم لوئی چهاردهم، به خصوص به توصیه وزیرش ژان – باتیست کولبر در کاخ لوور نادیده گرفته شود. به عقیده کولبر، برای افزایش وجهه و اعتبار سلطنت مهم بود که کاخ شاهی قدیمی زیباتر شود. به این ترتیب، در سال ۱۶۵۹ عملیات عمرانی از سر گرفته و از مشهورترین معماران فرانسوی و ایتالیایی این دوره خواسته شد طرح های خود را برای نمای بیرونی جدیدی عرضه کنند که شایسته «خورشیدشاه» (لقب لوئی چهاردهم) باشد. حتی جیان لورنزو برنینی (۱۶۸۰ – ۱۵۹۸م.)، هنرمند و معمار شهیر ایتالیایی، که در زیباسازی کلیسای سن پی یر در رم مشارکت داشت، به پاریس دعوت شد تا طرحی برای این کار پیشنهاد کند؛ اما طرح او پذیرفته نشد و به جای آن یک کولوناد بزرگ (مجموعه ستون ها) با سبکی کاملا فرانسوی در فاصله سال ۱۶۷۰ تا ۱۶۷۷ در نمای کاخ لوور ساختند. برجسته ترین هنرمندان سده، از جمله لوئی لوؤ معمار، شارل لو برن نقاش، آندره لونوتر طراح باغ، که همگی بعدا در خلق شکوه و جلال کاخ ورسای نقش داشتند، در تغییرات ایجادشده در لوور، به دستور لوئی چهاردهم، نیز مشارکت کردند. از مهم ترین تغییراتی که تا به امروز پا برجاست، احداث گالری آپولون با تزئینات مرمری به رنگهای متنوع و طاق مزین به نقاشی و مجسمه های گچی است که آن را پیش درآمد ساخت تالار آیینه در کاخ ورسای می دانند لوئی چهاردهم از سال ۱۶۸۱ همه منابع مالی خود را به عملیات ساخت کاخ ورسای اختصاص داد و کارهای مربوط به نوسازی لوور به مدت نزدیک به یک سده نیمه کاره ماند و، علاوه بر هنرمندان ساکن لوور، آکادمی های مختلف در ساختمان هایی مستقر شدند که پادشاه و دربار خالی رها کرده بودند، از جمله «آکادمی زبان فرانسه» که مسئولیت تدوین قواعد زبان را به عهده داشت و «آکادمی سلطنتی نقاشی و مجسمه سازی» که بهترین هنرمندان دوران در آن گرد آمده بودند. سرانجام پادشاهان فرانسه، لوئی پانزدهم (۱۷۷۵-۱۷۱۵م.) و به ویژه لوئی شانزدهم (۱۷۹۲-۱۷۷۴م.) پس از یک دوره طولانی که به ساختمان های لوور کمتر توجه و از آنها کمتر نگهداری می شد دستور دادند عملیات نیمه کاره لوور تکمیل شود و در این زمان بود که نخستین طرح ها برای تشکیل موزه ای برای بازدید کنندگان عمومی، از جمله تعبیه نورگیر سقفی بزرگ در ساختمان «گراند گالری» برای مناسب کردن فضای نمایش آثار نقاشی، مطرح شد مدت کوتاهی پس از شروع عملیات رویدادهای انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۹ به وقوع پیوست و این عملیات با تأخیر و در جریان افتتاح نخستین موزه ملی به نام «موزه مرکزی هنرها»، در سال ۱۷۹۳ تکمیل شد .
ناپلئون اول (۱۸۱۵-۱۸۰۴م.) پس از اعلام تشکیل امپراتوری اول فرانسه در سال ۱۸۰۴، کاخ توپیلری را به عنوان اقامتگاه رسمی خود در پاریس و دو معمار به نام پییر فونتن و شارل پرسیه را برای تطبیق دادن این کاخ با سليقة زمانه و نیازهای دربار تازه برگزید. ناپلئون اول همچنین تصمیم گرفت طرح بلندپروازانه هانری چهارم را برای اتصال الوور و کاخ توپیلری را اجرا و دو کاخ را به مجموعه معماری واحد و همگن بدل کند. قرار بر این بود که با الهام گرفتن از کریدور « گراند گالری» در ضلع جنوبی، یک بال بزرگ در شمال مجموعه احداث شود و به همین مناسبت شاهراه جدیدی نیز به نام خیابان ریولی ساخته شد. احداث چهارضلعی نامنظمی به ابعاد تقریبی ۲۷۰ در ۳۲۵ متر هم در این طرح پیش بینی شده بود. شاهانی که پس از ناپلئون به قدرت رسیدند اجرای طرح را از سال ۱۸۱۵ ادامه دادند، ولی روند کار کند بود و پرسیه و فونتن به طور ویژه مشغول کار روی تعمیرات و تزئینات داخلی موزه بودند. نوسازی ها با روند آرام برای پذیرش بخش های مختلف مجموعه ها ادامه داشت و تالارهای تازه ای که هنرمندان بزرگ آن دوران از جمله دومینیک آنگر (۱۸۶۷ – ۱۷۸۰م.) مطرح ترین نقاش سبک نئوکلاسیسیسم فرانسه تزئین کرده بودند، در سال ۱۸۲۷، برای نمایش مجموعه های آثار باستانی مصری، گشایش یافت.
سرانجام امپراتور فرانسه ناپلئون سوم (۱۸۷۰-۱۸۵۲م.)، برادر زاده ناپلئون اول، بخش عمده عملیات مهم تکمیل طرح الحاق لوور و کاخ توییلری را به پایان رساند. اجرای طرح به معمار فرانسوی لوئی ویسکونتی و سپس هکتور لوفوئل واگذار شد و بخش مهمی از پیکره بندی کنونی لوور را شکل داد: چهار ضلعی نامنظم بالاخره تکمیل و خانه های بین دو کاخ بالاخره تخریب شد تا فضا برای احداث گردشگاهی وسیع آزاد شود. ویسکونتی و لونوئل عمارت های گنبددار متعددی، با الهام گرفتن از «عمارت ساعت» اثر لومرسیه، ساختند و بال های دیگری به بنا افزودند که حیاطهای داخلی را احاطه می کرد، همه این ساخت و سازهای تازه به قصد توسعه موزه نبود، برعکس برخی از این ساختمان های جدید به خدمات مختلف دربار و امپراتوری اختصاص یافت؛ از جمله تالار بزرگی که برای جلسات سالانه اعضای مجلس با حکمران ساخته شد و « تالار نمایندگان» نام گرفت و اصطبل ها، اقامتگاه ها و دفاتر مربوط به وزیر تشریفات که مسئول برگزاری جشن های بزرگ بود. به این ترتیب، لوور و توییلری مجموعه وسیعی را تشکیل داد که کارکردهای متعدد داشت، بسته شدن محوطه چهارضلعی، که با به هم پیوستن دو کاخ پدید آمد، محصول تفکر و اقداماتی بود که طی سه سده از زمان حکمرانی هانری چهارم آغاز شده بود؛ اما این مجموعه واحد عمر طولانی نداشت درواقع، پس از سقوط امپراتوری ناپلئون سوم، شورش هایی در پاریس روی داد و نهایتا به آتش سوزی در کاخ توپیلری در سال ۱۸۷۱ منجر شد. این کاخ را دیگر هرگز بازسازی نکردند و از آن زمان کاخ لوور تبدیل به یک
بزرگ شد که دو بازوی آن به سوی باغ توییلری امتداد می یابد و چشم اندازی را به سوی غرب پاریس می گشاید.
امروزه کل ساختمان کاخ لوور به نمایش مجموعه های هنری ملی اختصاص یافته است، البته قسمت کوچکی از کاخ از سال ۱۹۰۵ تاکنون در اختیار موزه هنرهای تزئینی است و در بقیه ساختمان ها، که به موزه لوور اختصاص دارد، به دستور رئیس جمهور اسبق فرانسه، فرانسوا ميتران (۱۹۹۵-۱۹۸۱م.)، تغییرات مهمی ایجاد شده است. تا سال ۱۹۸۹ هنوز قسمت بزرگی از فضاهای کاخ در اختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی بود. با اجرای طرح «لوور بزرگ»، معماری مدرن به لوور راه یافت: معمار امریکایی چینی تبار، آیو مینگ پی هرم شیشه ای عظیمی را در میان محوطه باز مرکزی طراحی کرد که ورودی جدید موزه است و برخی از حیاطهای داخلی با شیشه پوشانده شد تا به فضای نمایشگاهی تبدیل شود. در این فضاهای گسترده امکان برگزاری نمایشگاه های بدیع و نوآورانه فراهم شده، به ویژه در حیاط موسوم به «خورس آباد» که معماری و تزئینات آن به سبک کاخ پادشاه آشور، سارگون دوم (۷۰۵-۷۲۲ پیش از میلاد)، است.
سرانجام، سده بیست و یکم نیز نقش خود را در زیباسازی معماری کاخ ایفا کرد و ساخت فضای جانبی تازه توسط دو معمار به نام رودی ریچوتی و ماریو بلینی زمینه را برای استقرار مجموعه های بخش هنرهای اسلامی در سال ۲۰۱۲ فراهم آورد ، امروز کاخ لوور مجموعه ساختمان های دوره های مختلف از سده سیزدهم تا سده بیست و یکم میلادی است و هر عنصر افزوده به این مجموعه به خوبی به عناصر موجود الحاق شده و معماری ای پدید آورده که در آن، به رغم همگنی کلی، نگاه بازدید کنندگان عناصر موجود را، که هریک جزئی غیر قابل چشم پوشی از هویت موزه است، جداگانه بازشناسی می کند.
دیدگاهتان را بنویسید