هاتوشا کجاست؟ پایتخت هیتی ها در اواخر عصر برنز

هاتوشا پایتخت امپراتوری هیتی

امپراتوری هیتی در اوج قدرت خود در سراسر آناتولی و شمال سوریه تا رود فرات و تا آستانه غربی بین النهرین امتداد و بر این نواحی تسلط داشت که بر خلاف سایر حکومت ها به دست فراموشی سپرده شد. هاتوشا، رگ حیات این امپراتوری، در شمال آناتولی مرکزی، در 160 کیلومتری شرق آنکارا، پایتخت کنونی ترکیه، در نزدیکی بوغازکوی (بوغازکاله) قرار داشت. در اوج توسعه خود، با مساحتی بیش از 185 هکتار به یکی از بزرگترین مراکز شهری در خاور نزدیک باستان تبدیل شد.

هاتوشا اولین بار در سال 1834 توسط معمار و باستان شناس فرانسوی چارلز تکسیر کشف شد . در نتیجه حفاری های صورت گرفته قدمت استقرار قبلی در همین منطقه به قبل از میلاد برمی گردد یعنی به هزاره ششم قبل از میلاد در در عصر کالکولیتیک، آغاز شده است . در زمان هاتوشا یعنی 1600 یا 1650 سال قبل از میلاد دوره ای که از آن با نام عصر هیتی یاد می کنند با مساحت حدود 1 کیلومتر مربع ساخته شد. کاخ پادشاه بر روی تپه و خانه غیر نظامیان با چیدمانی منظم کنار هم در شهر پایین ساخته شدند. در اواسط قرن هجدهم توسط پادشاهی به نام آنیتا پادشاه کوشا که این مکان را نفرین کرد، ویران شد.

با این حال، هاتوسیلی، یکی از اولین پادشاهان هیتی، نفرین را نادیده گرفت و شهر را بازسازی کرد و در آکروپلیس آن کاخی ساخت. این صخره طبیعی که توسط دره های عمیق احاطه شده است، که اکنون Büyükkale نامیده می شود، تقریباً از شمال غیرقابل نفوذ بود. اما شهر جدید فاقد دفاع کافی در جنوب بود و تا اینکه دو قرن بعد دیواری به ضخامت 8 متر ساخته شد اما در برابر حمله دشمن نتوانست مقاوم بماند. شهری که دیوار بیست یا سی سال می‌توانست از آن محافظت کند، توسط نیروهای دشمن مورد هجوم، غارت و سوزاندن قرار گرفت که از هر طرف به سرزمین هیتی‌ها حمله کردند. در این فرآیند که کارشناسان آن را «تهاجمات متحدالمرکز» می نامند، خود پادشاهی از بین رفت. زمانی در نیمه اول قرن چهاردهم به آستانه انقراض رسید.

در نهایت، نیروهای اشغالگر عمدتاً توسط نابغه نظامی سوپلولیوما از کشور رانده شدند. سوپیلولیوما، که در آن زمان هنوز یک شاهزاده بود، به یکی از بزرگترین پادشاهان هیتی تبدیل شد (حدود 1350-1322 قبل از میلاد). بازسازی پایتخت تا فروپاشی نهایی پادشاهی هیتی تقریباً دو قرن بعد ادامه یافت. ویژگی اصلی استحکامات جدید، که طول آن بیش از 5 کیلومتر بود، دیوار بزرگی بود که بر روی یک سنگر خاکی ساخته شده بود. برج هایی به فواصل 20 متری در امتداد تمام دیوار برپا شد. در جلوی آن دیوار پرده دومی قرار داشت که برج هایی بین برج های دیوار اصلی قرار داشت. چشمگیرترین سری ورودی های منتهی به شهر با مجسمه های برجسته تزئین شده بودند. نام دروازه ابوالهول، دروازه شیر و دروازه خدای جنگجو (شاه) تداعی کننده این مجسمه ها است.

تقویت دولت را می توان به وضوح در کار ساخت و ساز و بازسازی بناها یافت. در قرن هفدهم قبل از میلاد مشغول بازسازی شهر بودند و از طرفی شهر دو برابر مساحت قبلی خود به سمت جنوب خود گسترش پیدا کرد. ورود به شهر از طریق 5 دروازه اصلی دروازه غربی پایین، دروازه غربی بالا، دروازه شیر، دروازه ابوالهول و دروازه شاه صورت می گرفت. بیشترین دقت در ساخت دروازه های اصلی شهر صورت گرفت زیرا این نقاط حساس ترین نقاط در شهرهای مستحکم بودند.

“من علف های هرز را در آنجا کاشتم. خداوند طوفان به کسی که بعد از من پادشاه می شود و در هاتوشا ساکن می شود ضربه بزند!» – از کتیبه آنیتا.

کوه نمرود کجاست؟ میراث فرهنگی ثبت شده در یونسکو

کاوش های باستان شناسی در هاتوسا

شهر اصلی، با آکروپلیس سلطنتی و معبد عظیمی که به خدای طوفان اختصاص داده شده است، در شکل بازسازی شده و مستحکم خود به شهر پایین شهرت دارد. باستان شناسان از گسترش بعدی به سمت جنوب به عنوان شهر بالا یاد می کنند. کاوش‌ها در این دومی، پایه‌های 26 معبد را آشکار کرده است و شاید در آینده معبد دیگری نیز پیدا شود. به گفته پیتر نیو، که رهبری کاوش ها را بر عهده داشت، «معابد جدید» به وضوح نشان می دهد که هاتوسا شخصیت شهری مقدس و تشریفاتی داشته است. در واقع می توان گفت که طرح شهر به عنوان یک کل نمادی از درک هیتی ها از جهان کیهانی است. در حالی که کاخ نمایانگر جهان مادی و معبد-شهر نشان دهنده جهان الهی است، فضای فرقه بین این دو انتقال از ابدیت به ابدیت را فراهم می کند.

حفاری‌های بعدی مجموعه‌های بزرگی از سیلوهای غلات و پنج مخزن را نشان داد که برای مدت کوتاهی بیشتر آب شهر را تأمین می‌کردند. ده‌ها هزار تکه لوح گلی یافت شده در آرشیو کاخ و معبد هتوشا منبع اصلی اطلاعات مکتوب در مورد تاریخ و تمدن جهان هیتی، از جمله موضوعات مذهبی، قوانین و روابط با سایر امپراتوری‌های بزرگ آن دوره، به‌ویژه مصر است. یک لوح برنز جامد که در نزدیکی دروازه ابوالهول پیدا شده است، جغرافیای سیاسی و تاریخ آخرین سال های پادشاهی را روشن می کند. علاوه بر این، بایگانی حاوی بیش از 3500 اثر مهر، جزئیات مهمی در مورد شجره نامه اعضای خانواده سلطنتی هیتی ارائه کرد. دروازه ابوالهول یکی از خاص ترین دروازه های این شهر است که بر خلاف دیگر طاق ها نوک تیز نیست و در جنوب شهر واقع شده است. از آن به عنوان گذرگاه عابر پیاده استفاده میشده و گمان می رود که در مراسم مذهبی از آن گذر می کردند. این مجسمه ها که دارای سر انسان ماده ، بال و بدن شیر است در ورودی دروازه خودنمایی می کند.

این تصور که هاتوشا در اثر یک پایان ناگهانی و خشن ویران شده است با حفاری های اخیر از بین رفته است. در حالی که قطعاً نشانه‌هایی از تخریب وجود دارد، ظاهراً این روند ممکن است پس از رها شدن بخشی از شهر اتفاق افتاده باشد. هاتوسا قبل از میلاد بقایای آخرین دوره آن که مربوط به اوایل قرن دوازدهم است، نشان می‌دهد که قبل از سقوط شهر، بسیاری از دارایی‌های ارزشمند به‌طور سیستماتیک جابه‌جا می‌شدند و پادشاه و همراهانش با مهم‌ترین وسایل از جمله اسناد رسمی فرار کردند. یک کاروان نظامی بزرگ باید آنها را همراهی کرده باشد. اما ساکنان باقی مانده ممکن است به حال خود رها شده باشند. زمانی که شهر در نهایت تسلیم نیروهای غارتگر خارجی شد، ممکن است قبلاً وارد وضعیت فروپاشی پیشرفته شده باشد.
هاتوشا، پایتخت این امپراتوری باشکوه، از سال 1986 در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.

یازیلیکایا

یازیلیکایا معبدی در فضای باز است که در ۲ کیلومتری شمال شرقی هاتوشا قرار دارد. این معبد که مربوط به قرن سیزدهم قبل از میلاد است از دو فرورفتگی به نام گالری در بین صخره ها تشکیل شده است. در تزیینات سنگی معبد 63 نقش خدا وجود دارد. اینکه هیتی ها را کشوری با هزار خدا می نامند مؤید این موضوع است. خدایان مذهب هیتی خدای طوفان تسوپ و الهه خورشید هپات هستند که در مرکز سنگ‌تراشی‌های یازیلیکایا نیز قرار دارند.