حمام وکیل زیباترین حمام خزینه ای ایرانی

حمام وکیل
در ورودی آن به یک هشتی باز می شود. پس از هشتی، سالن بزرگ رختکن قرار دارد که در میان آن حوضی ۸ ضلعی ساخته شده است. در اطراف حوض میانی، سکوی پهنی است که در آن 4 حوض کوچک برای طاهر شدن ساخته شده است. ۸ ستون سنگی 6 ضلعی، سقف این سالن را نگه داشته و نورگیرهای شیشه ای در سقف این رختکن ۱۰ نقش برجسته ی ظریف به سبکی هنرمندانه، آهک بری شده است. این نقش ها عبارت اند از:
1- نقش معراج پیامبر اسلام؛ ۲- نقش سلطان سنجر و پیرزن؛ ۳- نقش شیرین و فرهاد؛ – نقش بیژن و منیژه؛ ۵- صحنه ی به چاه انداختن حضرت يوسف: 6-نقش شیخ صنعان و دختر نصرانی ۷- صحنه ی قربانی کردن حضرت اسماعیل : ۸- صحنه ی آب تنی شیرین در چشمه؛ ۹- تمثال حضرت علی(ع) و ذوالفقار ایشان؛10-صحنه ی بیرون آوردن حضرت يوسف از چاه. پس از سالن بزرگ رختکن، سالن اصلی حمام (گرم خانه) قرار دارد که هنگام ورود به آن، حالت این که هنوز هم پر جنب و جوش و بخار گرفته است، احساس می شود. گرم خانه، دارای کف و بدنه ی مرمرین است، و چهار ستون سنگی، سقف آن را نگه داشته است. در بخش شرقی آن، حوض گودی ساخته شده که جای گاه شستن بدن و در سمت غربی آن جای کیسه کشیدن اشخاص بوده است. راه آب میان گرم خانه که به آن «گربه رو» میگویند، افزون بر تخلیه ی آب حمام، محل گذر دود تون حمام نیز بوده که خود به خود موجب گرم شدن کف سالن می شده است. خزینه ی حمام شامل حوضچه ی آب گرم، حوضچه ی آب سرد و ولرم، در سمت جنوبی گرم خانه واقع شده است. حوضچه ی میانی دارای دیگ مسی بزرگی است که برای گرم شدن آب بوده و دو حوضچه ی مجاور یکی برای آب سرد و دیگری برای آب ولرم بوده است. در محوطه ی بیرون این سالن و در پشت دیوار استخر آب گرم، محل افروختن آتش و تون حمام قرار دارد. به ابتکار سازمان میراث فرهنگی استان فارس، در پاییز سال ۱۳۸۰ خورشیدی، فضای درونی این حمام به قهوه خانهای سنتی تبدیل شده است که برای بازدید کنندگان خاطره ی شیرینی را به یادگار می گذارد. کارشناسان معماری و مسئولان باستان‌شناسی کشور، اقدامات پژوهشی را در زمینه‌ی باستان‌شناسی و معماری بر پیکره‌ی این بنای تاریخی و ارزشمند ایران کهن انجام داده‌اند. همچنین با تلاش و پیگیری سازمان میراث فرهنگی، مرمت و بازسازی‌های متعددی در بخش‌های مورد نیاز این عمارت، صورت گرفته است، که تاثیر بسزایی در حفظ و جلوگیری از تخریب بخشی از فرهنگ و هویت ایران کهن داشته است. کارشناسان تاریخی با توجه به بررسی‌ها و کاوش‌های صورت گرفته بر آرایه‌نگاری‌های حمام وکیل شیراز، به این نتیجه دست یافته‌اند که تزئینات و معماری‌های انجام شده در این عمارت کهن، نشات گرفته از فرهنگ و تمدن ایرانی از دوران ایران باستان تا دوران صفویه است. در واقع باستان‌شناسان با توجه به معماری صورت گرفته در آثار به جا مانده از عمارت‌هایی که به دستور کریم‌خان زند بنا شده است، براین باورند که وی، علاقه‌ و توجه بسیاری در احیا و زنده نگاه‌داشتن تاریخ ایران داشته است. همچنین وجود آثاری تحسین‌برانگیز که بر دیوارهای ساختمان حمام وکیل نقش بسته است، مانند تصاویری در قالب مضامین اساطیری، حماسی و مذهبی که همه در اعتقادات و باورهای مردم رخنه کرده بود، از دیگر نشانه‌های علاقه‌ی کریم خان زند به احیای تاریخ ایران باستان است. البته این معماری و نقوش نه تنها در حمام وکیل شیراز صورت گرفته است، بلکه در بسیاری از عمارت‌ها و بناهای باقی مانده از زمان حکومت کریم‌خان زند ودیگر قرون تاریخی ایران نیز، به چشم می‌خورد. از دیگر نکات جالب و ستودنی که در نوع ساخت و معماری حمام‌های باستانی ایران رعایت شده است، می‌توان به نوع کاربری آن‌ها اشاره کرد. در دوران گذشته، حمام را تنها به عنوان مکانی برای شستشو در نظر نمی‌گرفتند. بلکه حمام مکانی برای انجام مراسمی از جمله جشن حمام زایمان، جشن مراسم آشنایی و خواستگاری دختران دم‌بخت، مراسم سنتی حنابندان و بسیاری دیگر از رسوم جالب و دوست‌داشتنی است که متاسفانه امروزه هیچ اثری از آن‌ها به چشم نمی‌خورد، و دلیل آن‌ را می‌توان در تغییر معماری و نوع ساخت حمام‌های امروزی جستجو کرد. حمام‌هایی که در دوران حکومت کریم‌خان زند، تاسیس شدند نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مراسم مذکور، توسط مردم آن دوران نیز در این مکان‌ها برگزار می‌شدند.

راهروی منتهی به گرمخانه

تامین آب نیز توسط چاهی واقع در ضلع غربی (گاو چاه)، انجام می‌پذیرفت. در پایین خزینه‌ی اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه‌‌روهایی که در بدنه‌ی دیوار تعبیه شده و به دودکش‌ها منتهی می‌شود، به چشم می‌خورد. معماران و سازندگان این عمارت باستانی، گربه‌روها را به دو دلیل تعبیه کرده‌اند. اول اینکه گرمای اضافی را به کف حمام منتقل کنند، و دوم دوده‌های بوجود آمده از سوخت گرم‌کننده‌ی آب حمام را به بخش بیرونی حمام، منتقل کنند.  در دوران حکومت پهلوی بعضی از بخش‌های حمام وکیل شیراز به نمره‌ی خصوصی تغییر یافت. درواقع شاه‌نشین سمت راست به نمره‌ی خصوصی تبدیل شد و حوض سنگی آن نیز در حال حاضر از بین رفته است. در طرفین خزینه‌ها نیز علاوه بر دو شاه‌نشینی که پیش‌تر معرفی شد، دو شاه‌نشین دیگری نیز وجود داشته‌ است که شاه‌نشین قسمت راست را نیز به نمره‌ی خصوصی تبدیل کردند.