در میان هیاهوی بازار و میدان ارگ، در میان ساختمان های وزارت دارایی و دادگستری، از پشت میله های آبی رنگ، درختان سربه فلک کشیده را می بینی و صدای آواز پرندگان و طوطیان سبز را می شنوی که در بالای این درختان ۲۰۰ ساله قجری جا خوش کردند.
کافی است لحظه ای سکوت کنی تا این آواز دلنشین را بشنوی، در کنار این درختان، بناهای تاریخی خودنمایی می کند؛ با تزئیناتی که روی آن با آجرها، کاشی های هفت رنگ و نقاشی نقش بسته که حتی پژوهشگران تاریخ نیز نتوانسته اند از راز آن سر در بیاورند. نزدیکتر که می شوی بیشتر به این شاهکار معماری هنرمندان چیره دست ایرانی پی می بری؛ هنرمندانی که ماه های زیادی در خلوت خود تلاش کردند تا یک مجموعه تاریخی و فرهنگی زیبا به نام کاخ گلستان به یادگار بگذارند، مجموعه ای که از ارگ تاریخی تهران به جا مانده است.
وارد محوطه که می شوی، حوض بزرگ با فواره های آب، درون آن قرار دارد و روبه رویت خودنمایی می کند، نسیمی خنک صورتت را نوازش می دهد. با چند دقیقه مکث می توانی از این هوای پاک استنشاق کنی، شاید هیچ وقت به ذهنت خطور نمی کرد که در شلوغی و آلودگی پایتخت مکانی را پیدا کنی که در آن بوی گل ها و چهچه های بلبل، مجذوبت کند.
این ارگ تاریخی روزگاری همانند نگین انگشتری می درخشید. بنیاد این ارگ به دوره صفویه و زمان شاه طهماسب اول باز می گردد، ارگ سلطنتی در دوره کریم خان زند بازسازی شد و در دوره قاجار به محل دربار و سکونت پادشاهان قاجار اختصاص یافت.
ناصرالدین شاه تغییرات بسیاری در مجموعه کاخ گلستان ایجاد کرد به طوری که در بیش از یک سوم فضای ارگ، دارالحکومه و محل سکونت شاه قرار داشت و همانند خانه های سنتی ایران دارای دو بخش بیرونی شامل حیاط دارالحکومه یا دیوانخانه و باغ مربعی شکل به نام باغ گلستان بود، این ۲ حیاط را بناهایی از یکدیگر جدا می کردند، متأسفانه این بناها در دوران پهلوی تخریب شد و هم اکنون اثری از آن برجای نمانده است.
در شرق دارالحکومه و شمال باغ گلستان فضاهای اندرونی قرار دارد؛ حیاط بزرگی که اقامتگاه زنان حرم و عمارت خوابگاه شاهی در میانه آن ساخته شده بود. این مجموعه نیز در دوران پهلوی تخریب شد و جای آن ساختمان فعلی وزارت امور اقتصادی و دارایی ساخته شد. حیاط تخت مرمر یا دارالحکومه مقر بر تخت نشستن شاه و برگزاری مراسم سلام بود، فضای باغ گلستان که اندرون شاهی نام داشت به ملاقات های خصوصی، مراسم و برنامه های خانوادگی اختصاص داشت.
روح ظریف هنرمندان ایرانی با بهره گیری از هنرهای معماری، نقاشی، سنگتراشی، کاشیکاری، گچبری، آیینه کاری، خاتم سازی، منبت کاری و مشبک سازی در کاخ گلستان مجموعه ای زیبا با بناهای ایوان تخت مرمر، تالار آیینه، تالار الماس، تالار سلام، تالار ظروف، تالار عاج، چادر خانه، حوضخانه، خلوت کریم خانی، شمس العماره، عکسخانه، تالار برلیان، عمارت بادگیر، کاخ ابيض (موزه مردم شناسی)، موزه مخصوص و نگارخانه به وجود آورده است.
برای دیدن این مجموعه می توانید از ایوان تخت مرمر شروع کنید، قدمت برخی از بخش های آن به دوره زندیه می رسد و از سایر بناهای موجود در کاخ قدیمی تر است. در سال یک هزار و ۲۲۱ هجری قمری فتحعلی شاه به حجاران و سنگ تراشان معروف اصفهانی دستور داد تا از سنگ مرمر زرد یزد تختی بسازند تا همیشه در ایوان باقی بماند، این تخت از ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک تشکیل شده است. معماری و تزئینات این ایوان در زمان ناصرالدین شاه تغییرات زیادی کرد تا به شکل امروزی در آمد.
مقصد بعدی شما می تواند خلوت کریمخانی در گوشه شمال غربی محوطه کاخ و دیوار به دیوار تالار سلام باشد، بنایی سرپوشیده و ستون دار که به شکل یک ایوان ۳ دهنه ساخته شده است، در گذشته میان این بنا حوض کوچکی وجود داشت که آب قنات شاهی از آب نمای این حوض بیرون می آمده و در باغ جاری می شده است همچنین این بنا در اوایل دوره قاجار به ایوان تخت مرمر راه داشته است.
در این محل یک تخت مرمر قرار دارد، بسیار کوچکتر و ساده تر از تخت مرمر اصلی است، ناصرالدین شاه این گوشه از کاخ را بسیار دوست داشته و اغلب قلیان می کشیده است. نکته جالب توجه این است که سنگ قبر ناصرالدین شاه بعد از جابه جایی های فراوان سرانجام در این محل گذاشته شد، این بنا در سال ۱۱۷۳ قمری و همزمان با ایوان تخت مرمر ساخته شده است. پس از گذر از خلوت کریم خانی به نگارخانه می رسی مکانی که هم اکنون به نمایش تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند محمود خان صبا(ملک الشعرا)، کمال الملک، مهری، میرزا بابا، مهرعلی افشار، علی اکبرخان مزین الدوله و ابوالحسن خان ثانی اختصاص دارد.
ناصرالدین شاه پس از سفر دوم خود به اروپا در سال ۱۲۵۹ قمری موزه ای برای نمایش دادن اشیای قیمتی دربار اختصاص داد که در میان آنها تعداد قابل توجهی نقاشی وجود داشت. بیشتر اشیایی که ناصرالدین شاه در موزه های خود به نمایش گذاشته بود، هم اکنون در اغلب موزه های تهران پراکنده است، اما بسیاری از نقاشی های دربار قاجار در کاخ گلستان نگهداری می شود و در تالار نگارخانه به نمایش گذاشته شده است.
بعد از تماشای این تابلوها می توانید سری هم به سالن های سرسرا، تالار سلام، تالار آیینه و تالار عاج بزنید، شهرت تالار آیینه بیشتر به دلیل کشیدن نقاشی معروف کمال الملک غفاری از این تالار در سال ۱۳۰۹ هجری قمری بوده که به مدت ۷ سال طول کشیده است. همچنین از سالن سرسرای کاخ می توانید به تالار ظروف قدم بگذارید؛ جایی که بخشی از آن به نمایش سرویس های چینی اهدایی نیکلای اول، ملکه ویکتوریا و الكساندر سوم اختصاص دارد. تالار برلیان مقصد بعدی گردشگران می تواند باشد که در سمت شرقی تالار عاج قرار دارد، چند تالار و اتاق زیبا مجلل در این تالار وجود دارد، دیوارهای آن پر شده از گچبری هایی که بر روی ایینه کاری نقش بسته است و توانسته اثری بدیع را خلق کند. حوضخانه تالار عاج هم یکی دیگر از زیبایی های کاخ است که به نمایش آثار نقاشی اهدایی پادشاهان اروپایی اختصاص دارد.
برای سفر با تورکده تماس بگیرید
بعد از گشت و گذار تاریخی یک ساعته به شمس العماره یکی از شاخص اترین بناهای كاخ می رسیم که دلیل شاخص بودن آن ارتفاع، تزئینات و طراحی است. نصرالدین شاه با دیدن تصاویری از بناهای چند طبقه در کشورهای اروپایی تمایل پیدا می کند تا بنایی مرتفع در کاخ گلستان بسازد تا از بالای آن بتواند منظره شهر و دور نمای اطراف آن را تماشا کند، ساخت این عمارت در سال یک هزار و ۲۸۲ هجری قمری آغاز شد و در سال یک هزار و ۲۸۴ هجری قمری پایان یافت.
عمارت بادگیر از دیگر بناهای کاخ گلستان بوده که در زمان فتحعلی شاه در سال یک هزار و ۲۲۸ هجری قمری ساخته شده است، این عمارت به شکل کامل به دستور ناصرالدین شاه بازسازی شد. این بنا ۲ اتاق گوشواره دارد که اتاق میانی آن با ارسی های زیبا تزئین شده است، در زیر عمارت بادگیر یک اتاق تابستانی بزرگ قرار داشت که با جریان باد توسط ۴ برج بادگیر و با کمک حوضخانه میانی که آب قنات شاهی در آن جریان داشت خنک می شد. این اتاق تابستانی هم اکنون به عکسخانه کاخ شهرت دارد و محل نمایش عکس های دوره قاجار است. در سمت جنوبی محوطه کاخ گلستان بعد از عمارت بادگیر، تالار الماس قرار دارد. ساخت بنای این تالار هم در زمان فتحعلی شاه آغاز شد و در زمان ناصرالدین شاه نیز تغییراتی در ظاهر و تزئینات آن داده شد. این بنا به دلیل آیینه کاری های داخلی به نام الماس خوانده شده است.
چادر خانه که به انبار چادرهای سلطنتی در زمان قاجار اختصاص داشت بین عمارت بادگیر و تالار الماس قرار دارد، هم اکنون از این بنا برای برگزاری نمایشگاه های مختلف استفاده می شود.
آخرین مقصد شما می تواند تماشای کاخ ابیض یا مردم شناسی باشد که به نمایش آیین ها و لباس اقوام مختلف اختصاص دارد. فرصت دیدن این مجموعه تاریخی را از دست ندهید حتی اگر برای بار چندم باشد.
دیدگاهتان را بنویسید